10 ερωταποκρίσεις για τους Περσείδες, Αύγουστος 2013
Από το astrovox.gr, κείμενο του Ανδρέα Παπαλάμπρου
1. Τί είναι η βροχή διαττόντων;
Οι διάττοντες είναι μικρά σωματίδια (μετεωροειδή) που κυκλοφορούν στο ηλιακό σύστημα, συνήθως υπολείμματα της ουράς κομητών μικρά σαν κόκκους άμμου, τα οποία όταν συναντιούνται με τη Γη στην ετήσια τροχιά της εισέρχονται στην ατμόσφαιρα, αναφλέγονται και προκαλούν το οπτικό ίχνος του διάττοντα, γνωστό λαϊκά και ως πεφταστέρι παρόλο που δεν έχει καμία σχέση με “αστέρι που πέφτει”. Διάττοντες θα δει κανείς καθ’όλη τη διάρκεια του χρόνου, ορισμένες εποχές όμως έχουμε τις λεγόμενες “βροχές διαττόντων” όπου πολλοί διάττοντες εμφανίζονται μαζικά, έχοντας κοινή καταγωγή από το ίδιο ουράνιο σώμα, συνήθως επειδή κάποιος κομήτης πέρασε πρόσφατα.
2. Τί είναι οι Περσείδες;
Οι Περσείδες είναι μια από τις γνωστότερες βροχές διαττόντων καθώς έχουν δώσει στο παρελθόν μεγάλη δραστηριότητα αλλά και λόγω της εγγύτητάς τους με το δεκαπενταύγουστο και του γεγονότος ότι υπάρχει εύκολη πρόσβαση σε σκοτεινούς ουρανούς κατά τη διάρκεια των θερινών διακοπών. Οι Περσείδες οφείλονται σε σκόνη που άφησε πίσω του ο κομήτης Swift-Tuttle και συχνά είναι αρκετά φωτεινοί. Συχνά, προκαλείται σύγχυση με το γένος και την ορθογραφία της λέξης “Περσείδες” και πρέπει να τονίσουμε ότι είναι αρσενικού γένους (καθώς αναφέρεται σε διάττοντες αστέρες) και γράφεται με “ει”.
3. Ποια ημέρα μπορούμε να τους παρατηρήσουμε;
Κάθε βροχή διαττόντων παρουσιάζει μια δραστηριότητα για μερικές εβδομάδες αλλά έχει συνήθως ένα, ή καμιά φορά περισσότερα, μέγιστα όπου η δραστηριότητα κορυφώνεται. Οι Περσείδες το 2013 αναμένεται να κορυφωθούν τη νύχτα 12 προς 13 Αυγούστου. Αυτό σημαίνει πως τα βράδια 11 και 13 Αυγούστου είναι επίσης υποψήφια για να δώσουν μια αυξημένη δραστηριότητα, ιδίως το πρώτο, αλλά η μεγαλύτερη θα σημειωθεί τη νύχτα του μεγίστου 12 προς 13. Η πρόβλεψη για το μέγιστο, που μένει να επιβεβαιωθεί, δείχνει σε μια χρονική περίοδο που αρχίζει κατά τη διάρκειας της ημέρας ώρα Ελλάδας της 12ης Αυγούστου και τελειώνει τα ξημερώματα της 13ης.
4. Πού στον ουρανό θα φανούν και τί ώρα να κοιτάξουμε;
Όπως υποδηλώνει το όνομά τους, οι Περσείδες ονομάζονται έτσι λόγω του αστερισμού του Περσέα. Στον αστερισμό του Περσέα βρίσκεται το ακτινοβόλο σημείο τους που είναι το σημείο του ουρανού από όπου μοιάζουν να προέρχονται αν προεκτείνουμε όλες τις τροχιές των διαττόντων. Όμως, το φωτεινό ίχνος των διαττόντων μπορεί να φανεί ακόμα και δεκάδες μοίρες μακριά από το ακτινοβόλο σημείο, προς όλες τις κατευθύνσεις συνεπώς παρατηρούμε σε μια ευρύτερη περιοχή σε όλο το πεδίο όρασής μας και όχι μόνο προς τον Περσέα. Ο αστερισμός του Περσέα ουσιαστικά βρίσκεται πολύ χαμηλά πριν τα μεσάνυχτα και όσο πιο αργά τη νύχτα παρατηρήσουμε τόσο πιο ψηλά θα είναι το ακτινοβόλο σημείο και άρα μεγαλύτερη η πιθανότητα να παρατηρήσουμε κάποιο διάττοντα. Προτείνουμε να κοιτάτε σε μια ακτίνα 30 μοιρών από τον Περσέα και προς το ζενίθ.
5. Πώς μπορούμε να παρατηρήσουμε μια βροχή διαττόντων;
Οι διάττοντες μπορούν να φανούν σχεδόν σε όλο τον ουρανό και τρέχουν με περίπου 60 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο συνεπώς είναι σχεδόν αδύνατο να πετύχετε ηθελημένα κάποιον διάττοντα με κιάλια ή τηλεσκόπια. Οι διάττοντες μπορούν να παρατηρηθούν, λοιπόν, με γυμνά μάτια. Χρειάζεται υπομονή, χαλάρωση, ιδανικά σε επικλινή θέση και να κοιτάζετε συνεχώς όσο μεγαλύτερο τμήμα του ουρανού μπορείτε με επίκεντρο την προαναφερθείσα ζώνη. Κρίσιμης σημασίας είναι ο σκοτεινός ουρανός και η προσαρμογή των ματιών σας στο σκοτάδι με την απουσία τοπικού φωτισμού.
6. Πόσους διάττοντες αναμένουμε;
Αυτή είναι μια δύσκολη ερώτηση που δεν έχει εύκολη απάντηση. Θεωρητικά, οι επιστήμονες αναμένουν μια μέγιστη δραστηριότητα στο μέγιστο της τάξης των 100 διαττόντων ανά ώρα ως ZHR (Zenithal hourly rate). Πρέπει, όμως, να τονιστεί ότι η μέτρηση ZHR υποθέτει σκοτεινό ουρανό και την παρουσία του ακτινοβόλου σημείο στο ζενίθ. Μη έχοντας ιδανικές προϋποθέσεις, είναι δύσκολο να εκτιμήσουμε ακριβώς πόσους, ελπίζουμε όμως να δούμε αρκετές δεκάδες την ώρα. Εδώ πρέπει να σημειωθεί πως για την παρατήρηση των διαττόντων χρειάζεται υπομονή καθώς υπάρχουν διαστήματα όπου μπορεί να μη φανεί κανείς και να ακολουθήσουν διαστήματα όπου να δούμε αρκετούς σε μερικά μόλις δευτερόλεπτα. Πολλοί απογοητεύονται και εγκαταλείπουν την προσπάθεια μετά από μόλις μερικά λεπτά παρατήρησης και πριν καλά καλά τα μάτια προσαρμοστούν στο σκοτάδι. Δεν είναι όλοι οι διάττοντες που θα παρατηρήσουμε Περσείδες, κάποιοι μπορεί να είναι οι λεγόμενοι σποραδικοί και μπορούμε να το καταλάβουμε από το γεγονός πως η προέλευσή τους δε μοιάζει να είναι από τον Περσέα ή να ανήκουν σε άλλες μικρότερες βροχές διαττόντων που είναι ενεργές αυτή την περίοδο.
7. Θα εμποδίζει το φεγγάρι;
Η Σελήνη ηλικίας 5,5 ημερών τη μέρα του μεγίστου θα δύσει νωρίς και δε θα προκαλέσει προβλήματα στην παρατήρηση.
8. Μπορούμε να φωτογραφίσουμε τους διάττοντες;
Ασφαλώς. Ωστόσο, η φωτογράφισή τους είναι και θέμα “τύχης” καθώς δεν μπορούμε να γνωρίζουμε εκ των προτέρων την περιοχή του ουρανού όπου θα εμφανιστούν. Αυξάνουμε τις πιθανότητες να πετύχουμε διάττοντες αν ο φακός μας καλύπτει μεγάλη περιοχή του ουρανού. Η καλύτερη τακτική είναι να βάλουμε μια φωτογραφική μηχανή τύπου DSLR με ευρυγώνιο φακό να κάνει διαδοχικές προγραμματισμένες λήψεις μεγάλης διάρκειας στην περιοχή ανάμεσα από τον Περσέα και το ζενίθ ελπίζοντας να καταγράψουμε κάποιον διάττοντα.
9. Τί είναι οι βολίδες;
Καμιά φορά το σωματίδιο που εισέρχεται στην ατμόσφαιρα της Γης είναι λίγο μεγαλύτερο, μπορεί σαν ένα χαλίκι ή μια πετρούλα, και αντί για το τυπικό φωτεινό ίχνος να προκαλέσει ένα πολύ μεγαλύτερο και φωτεινό ίχνος, μήκους δεκάδων μοιρών που το ονομάζουμε βολίδα.
10. Υπάρχει περίπτωση κάποιος διάττοντας να φτάσει στην επιφάνεια της Γης;
Σπάνια, τμήματα από μετεωροειδή που είναι πολύ μεγάλα μπορεί να επιβιώσουν της τριβής με την ατμόσφαιρα και να φτάσουν στην επιφάνεια της Γης ως μετεωρίτες. Αυτό το φαινόμενο είναι, όμως, πολύ σπάνιο και απρόβλεπτο στο πότε και στο που θα γίνει.
