SDSS: Η πληρέστερη χαρτογράφηση του σύμπαντος του Δημήτρη Κασσέρη (μέλος Ωρίωνα)

Το έτος 2000 είναι η αφετηρία ενός μεγαλόπνοου έργου, ενός δύσκολου εγχειρήματος, αυτό της λειτουργίας του SDSS (Sloan Digital Sky Survey). Σκοπός του, ο πληρέστερος χάρτης του σύμπαντος, ο οποίος έρχεται να αντικαταστήσει τον παλιό χάρτη του τηλεσκοπίου PALOMAR της δεκαετίας του 50, με πολλαπλάσια σε αριθμό ουράνια αντικείμενα (άστρα, γαλαξίες , νεφελώματα, κβάζαρ κ.α.). Το έργο πραγματοποιήθηκε σε 3 χρονικές φάσεις και από το 2014 βρίσκεται στην 4η φάση με ορίζοντα το 2020.

Το τηλεσκόπιο 2,5 μέτρων F/5 Ritchey-Chretien αναλαμβάνει να «χτενίσει» για πολλά χρόνια των ουρανό, εφοδιασμένο με μια CCD κάμερα (SDSSIII) 125 εκατ.pixel και να δημιουργήσει μια 3D εικόνα η οποία θα αποτελέσει μία σύνθεση 7 εκατομμυρίων επιμέρους εικόνων με ανάλυση 125 εκατ.pixel/εικόνα. Το τηλεσκόπιο βρίσκεται στο παρατηρητήριο apache στην περιοχή του Νέου Μεξικού.

Πηγή: http://blog.sdss.org/image-gallery/

Επίσης φέρει 3 νέους φασματογράφους(APOGEE, BOSS, MARVELS) για φάσματα αστέρων, κβάζαρ-γαλαξίες και εξωπλανητών αντίστοιχα και το φασματοσκόπιο MaNGA, για φάσματα κοντινών γαλαξιών.

Το 2011 παρουσιάστηκε η Τρίτη φάση (SDSS III),κατά την οποία χαρτογραφήθηκε το 35% του ουρανού, λαμβάνοντας φωτομετρικά δεδομένα για 500 εκατ. ουράνια αντικείμενα και φάσματα για περισσότερα από 3 εκατ. αντικείμενα. Το 2012 εντοπίστηκαν από τον φασματογράφο (BOSS) πάνω από 800 χιλ. νέα φάσματα ,όπου τα 500χιλ. αφορούν αντικείμενα ηλικίας 7 δισ. ετών, η μισή περίπου ηλικία του σύμπαντος.

Το 2013 δόθηκαν νέα δεδομένα από τον φασματογράφο(APOGΕE) που περιλάμβαναν 57 χιλ.υπερυθρα φάσματα αστεριών υψηλής ανάλυσης, επίσης πάνω από 670 χιλ. νέα φάσματα από γαλαξίες και κβάζαρ από το μακρινό σύμπαν.

Οι αστρονόμοι το 2014 μέσω του φασματογράφου BOSS κατάφεραν να μετρήσουν με απίστευτη ακρίβεια τις αποστάσεις που χωρίζουν 1 εκατ. γαλαξίες. Οι γαλαξίες σήμερα είναι γνωστό ότι δεν κατανέμονται ομοιόμορφα σε όλο το σύμπαν, άλλα τείνουν να συγκεντρώνονται σε γιγαντιαίες σφαίρες. Η ακτίνα κάθε σφαίρας μετρήθηκε με ακρίβεια 1%! Συνεπώς η διάμετρος που προκύπτει είναι περίπου μισό δισεκατομμύριο έτη φωτός.

Πηγή: Z.Rostomian, Lawrence Berkeley National Laboratory

Οι αστρονόμοι στοχεύουν μέσα από τα νέα δεδομένα να κατανοήσουν, γιατί το σύμπαν επεκτείνεται με αύξουσα ταχύτητα και ποιος ο ρόλος της σκοτεινής ενέργειας μίας μυστηριώδους δύναμης πού δρα αντίθετα από την βαρύτητα και έτσι αναγκάζει το σύμπαν να διαστέλλεται με αυξητικό ρυθμό .Επίσης μέσα από τα νέα δεδομένα θα δοθούν απαντήσεις για την καμπυλότητα του χωροχρόνου και για τις διαστάσεις του σύμπαντος, ερωτήματα που απασχολούν την σημερινή κοσμολογία. Επιπρόσθετα θα συμβάλει στην αναζήτηση εξωπλανητών αλλά και για να ανιχνεύσουν την σκοτεινή ύλη. Αξίζει να αναφερθεί ότι πληροφορίες από το πρόγραμμα SDSS εμπλουτίζουν και τους διαδραστικούς χάρτες της Google Space Maps και έτσι μας παρέχετε η δυνατότητα να πραγματοποιούμε διαστημικές «βόλτες» από τον καναπέ του σπιτιού μας.

Στην βάση δεδομένων του SDSS έχει πρόσβαση ο κάθε ενδιαφερόμενος. Αποτελεί ενδιαφέρον η δυνατότητα μελέτης των φωτομετρικών και φασματικών δεδομένων χιλιάδων αντικειμένων στο ορατό και στο υπέρυθρο φάσμα. Ο ενδιαφερόμενος μπορεί αλληλεπιδρώντας  με τον ιστότοπο του Galaxy Zoo, με την βάση δεδομένων του NED (Nasa Extragalactic Database) και χρησιμοποιώντας παράλληλα την βάση δεδομένων του XXL cluster database που αφορά το φάσμα ακτίνων Χ , να καταλήξει σε μία ολοκληρωμένη μελέτη με συμπεράσματα που μπορούν να δημοσιευτούν.

Πλέον το πρόγραμμα SDSS έχει μπει στην 4η φάση με την συνδρομή του τηλεσκοπίου Irénée du Pont Telescope στην Χιλή. Έτσι το δύσκολο και μακροχρόνιο έργο χαρτογράφησης του σύμπαντος λαμβάνει μεγαλύτερες διαστάσεις, καθώς το τηλεσκόπιο Irénée θα «σαρώνει» τον ουρανό του Νοτίου Ημισφαιρίου με αποτέλεσμά την δημιουργία ενός ευρύτερου και πληρέστερου ψηφιακού χάρτη του σύμπαντος .

Πηγές
www.sdss.org
wikipedia